Bạc như nghề... lập trình

Đam mê, kỳ vọng và cả mơ ước vào
nghề lập trình viên, nhưng rồi sau 15 năm hoài bão, nhiều sinh viên
CNTT ngày ấy bây giờ đã phải nghĩ khác.



Bỏ code đi sale
Được
biết đến như một trong những 8x thế hệ đầu đam mê coding (lập trình phần
mềm), sau vài năm gặp lại, thật bất ngờ khi bỗng dưng thấy Hoàng nhảy
sang vai trò kinh doanh thực phẩm - vốn chẳng ăn nhập với những gì anh
được học.

Hoàng
cho biết: "Những năm 98-99 là thời kỳ bùng nổ Internet và vì thế nghề
lập trình cũng lên nhanh, lên cao. Ai cũng nhìn vào Yahoo, Microsoft để
định hướng nghề nghiệp cho mình và lao vào học code để mong đổi đời nhờ
công nghệ. Nhưng sự thật nào đã hẳn như vậy".

Những
người thuộc "thế hệ phần mềm" như Hoàng không phải hiếm bởi thời điểm đó
trước hàng loạt cơ hội về việc lập trình, bán phần mềm, xuất khẩu mã
nguồn với mức lương vài trăm USD/tháng quả là đáng mơ ước khi mà thu
nhập thực lĩnh tại các đơn vị khối nhà nước lúc đó chỉ vài trăm ngàn.

Vậy mà
giờ đây, thứ duy nhất Hoàng còn giữ được cho mình sau quãng thời gian
làm lập trình viên chính là khả năng tư duy logic để áp dụng vào việc
điều phối kinh doanh cửa hàng thực phẩm của gia đình.

Không
như Hoàng, Quang Dũng, sinh năm 83 từng có 5 năm tu nghiệp tại Hà Lan,
sau khi về nước đã được vào ngay một tập đoàn làm đúng nghề IT, phụ
trách lập trình mạng core. Vậy nhưng, chưa đến 2 năm, Dũng đã phải
"lướt" khỏi công ty sau khi hoàn thành thêm 1 bằng MBA theo diện liên
kết đào tạo trong nước để rồi giờ làm việc cho một công ty chuyên về hoá
mỹ phẩm dưới vai trò quản lý marketing.

Dũng
chia sẻ: "Cái tuổi 20 vào những năm 2002 nhìn thị trường phần mềm thì
màu mỡ lắm. Nào lập trình cho các dự án tin học hoá chính phủ, xuất khẩu
phần mềm hay mở các công ty gia công tư nhân là đủ sống. Nhưng thực tế
nào phải vậy khi vào công ty nhà nước làm với những tư duy nặng nề khiến
rất khó để triển khai một dự án phần mềm nội bộ chứ đừng nói lập trình
để đem bán. Thu nhập một tháng của kỹ sư phần mềm cố lắm mới được gần
6-7 triệu, đấy là bao gồm cả làm thêm ngoài thì sống sao nổi".

Học hành
chuyên ngành, đào tạo bài bản như Dũng, Hoàng đã khó bám nghề, thì với
những tay ngang học lập trình từ các trung tâm đào tạo chứng chỉ lại
càng khó khăn hơn.

Duy
Anh, học viên một trung tâm đào tạo có tiếng ở Yết Kiêu cho biết: "Ở
trung tâm em được đào tạo toàn kiến thức thời thượng, với ngôn ngữ lập
trình mới, hệ thống cập nhật. Tuy nhiên thì giữa việc học và việc đem ra
ứng dụng lại khác xa nhau và nếu học xong cũng chỉ kiếm được công việc
đủ sống bằng nghề code, chứ nếu muốn giàu thì quả là viễn tưởng".

Anh
Dương Hoàng Anh, giám đốc một công ty có nhu cầu xây dựng phần mềm
website thông tin điện tử cho biết: "Nếu thuê một công ty có tiếng thiết
kế từ CMS đến giao diện sẽ tốn chi phí lần đầu cả trăm triệu, thậm chí
hơn, và chưa kể phí bảo trì, nâng cấp hàng năm. Trong khi nhu cầu cần
đánh nhanh thắng nhanh, và qua khảo giá tôi thấy nhiều nơi rao bán các
phần mềm CMS, crawler tin tức tự động chỉ... 10 triệu bao luôn thiết kế
giao diện".
Việc phá
giá, giành khách của các dân coder phát sinh khá nhiều trong khoảng
thời gian 4 năm trở lại đây, nhất là tại các thời điểm suy thoái, lạm
phát. Công tác ở các công ty phần mềm khó sống, nhiều lập trình viên
"bứng" mã nguồn mình có ra ngoài làm riêng để rồi phá giá thị trường và
dẫm lên nhau như tình trạng trên.

Từ đó,
tạo nên một bộ mặt khá nhộn nhạo của nghề lập trình viên và lĩnh vực
kinh doanh phần mềm nói chung, khiến nhiều doanh nghiệp Việt khi muốn
chọn giải pháp lại loay hoay mua của... nước ngoài.

Gỡ mãi không ra

Một
điều dễ nhận thấy, các cơ sở đại học trong nước hiện nay khi đào tạo
ngành nghề CNTT thường chỉ chung chung và phân mảng với đủ thứ từ coding
cho đến cả networking, khiến sinh viên nếu muốn vững nghề phải học thêm
tại các trung tâm bên ngoài như Aptech, Cisco, Oracle.

Mặt
khác, chính việc đánh giá không đúng vai trò của lập trình viên trong
một bộ máy công ty khiến nhiều kỹ sư phần mềm khi ra trường vào làm được
vài ba tháng là rơi vào tình trạng bất mãn, chán nghề.
Trung
Anh, kỹ sư phần mềm tại một công ty nhà nước cho biết: "Em may mắn gia
đình có quan hệ nên gá được vào công ty làm ở phòng IT, vị trí lập
trình. Vậy mà đang ngồi code thì bị gọi sang phòng hành chính cài lại
Windows, lúc thì bị điều lên phòng kế toán quét virus. Đám lập trình em
cứ như chân sai vặt khắp công ty, trong khi dự án về Văn phòng điện tử
em đang phát triển thì sếp bảo dừng vì không có kinh phí triển khai".

Trong
một diễn biến khác, nhiều công ty phần mềm cũng đang trong tình trạng
sống dở, sống khó giữa cơn bão suy thoái mặc dù chỉ bị ảnh hưởng gián
tiếp. Từ đó tạo nên một thực trạng yếu kém về cơ chế dành cho các lập
trình viên với mức thu nhập thấp, ít đãi ngộ và không tạo điều kiện để
đào tạo và nâng cao tay nghề, cập nhật kiến thức mới - vốn là yếu tố tối
quan trọng đối với nghề code.

Tại diễn
đàn VietNam ICT Summit 2011, khi một câu hỏi từ phía doanh nghiệp đặt
ra với các diễn giả về việc các đơn vị phần mềm thì không có vốn, không
có tài sản thế chấp, chỉ có chất xám thì khi muốn đầu tư, mở rộng kinh
doanh để xuất khẩu phần mềm vay tiền được ở đâu đã thành một câu hỏi khó
và không có lời giải.

Từng
giành được nhiều giải thưởng lập trình Tin học trẻ cho đến Trí tuệ Việt
Nam 2002 từ năm lớp 7, lập trình viên Bùi Xuân Dũng hiện đang công tác ở
Nhật cũng cho biết chưa có dự định về Việt Nam bởi để sống với nghề lập
trình trong nước là rất khó.

Đối với
các lập trình viên trong nước, bên cạnh việc tự học hoặc tham gia vào
các khoá đào tạo chứng chỉ thì mục tiêu xin việc tại các công ty phần
mềm khá mơ hồ vì lý do thu nhập. Vì vậy, số đông đều chọn giải pháp là
vào các công ty phần mềm nước ngoài, chấp nhận mức lương vừa đủ sống và
tham gia coding các dự án được giao thay, chấp nhận cày cuốc ngày đêm
với những mã lệnh chứ không kỳ vọng gì hơn ở nghề lập trình vốn một thời
là nghề "hot".